خشونت بزرگسالان باعث می شود که بچه ها هم به خشونت رو آورند …

کودکان وقتی با سرزنش و انتقاد زندگی می کنند می آموزند بی اعتماد به خود باشند. وقتی با خشونت زندگی می کنند می آموزند که جنگجو باشند. وقتی با ترس زندگی می کنند می آموزند که بُزدل باشند. وقتی با ترحم زندگی می کنند می آموزند که به خود احساس ترحم داشته باشند. وقتی با تمسخر زندگی می کنند می آموزند که خجالتی باشند. وقتی با حسادت زندگی می کنند می آموزند که در خود احساس گناه داشته باشند. اما اگر با شکیبایی زندگی کنند بردباری را می آموزند. اگر با تشویق زندگی کنند اعتماد و اطمینان را می آموزند.

“هر بار در مهمانی‌ها حضور داشت و با پدرم برنامه سفر می‌ریخت و با لبخندی چندش‌آور می‌گفت ‘دیگه مرد شده و باید با من بیاید شکار’… وقتی مرد خوشحال شدم. هنوز هم نتوانسته‌ام به پدرم بگویم که دوست صمیمی‌اش مرا اذیت کرده است.”

اسماعیل که وارد دهه ۳۰ زندگی خود شده، با اشاره به اینکه حتی یادآوری این خاطره هم برایش آزار دهنده است، می‌گوید: “من هنوز ازدواج نکرده‌ام، به این دلیل که نمی‌خواهم پدر فرزندی باشم که شاید روزی در جایی همان بلایی که سر من آمد، سر او هم بیاید.”

در میان ایرانیان وقتی از آزار و اذیت جنسی کودکان صحبت می‌شود، معمولا نگاه‌ها به سمت کودکان دختر می‌رود و کمتر به پسران توجه می‌شود. برخی از کارشناسان معتقدند این مسئله از فرهنگ ایران نشات گرفته و برخی معتقدند صحبت در مورد آزار جنسی کودکان پسر که در فرهنگ عامه از آن به عنوان “بچه بازی” یاد می‌شود، تابو است.

کتایون خوشابی، فوق تخصص روانپزشکی کودکان در ایران اخیرا با اشاره به اینکه طبق آمار جهانی، قربانیان اکثر سوءاستفاده‌های جنسی دختران هستند، گفته که در ایران به نظر می‌رسد “پسران بیشتر از دختران مورد سوء استفاده جنسی قرار می گیرند و دلیل آن را می توان قیدها و محدودیت‌ها و مراقبت‌هایی دانست که خانواده‌ها بیشتر برای دختران قائل هستند و پسرها به دلیل آزادی عمل بیشتری که دارند و نظارت کمی که والدین روی رفت وآمد آنها اعمال می کنند بیشتر مورد آزار جنسی افراد غریبه قرار می گیرند.”

سعید که در حال حاضر خارج از ایران زندگی می‌کند، می‌گوید: “پدرم مدیر مدرسه بود، یک معلم عربی در دوران راهنمایی داشتیم که به یکی از بچه‌ها پیشنهاد کرده بود برای اینکه در عربی نمره قبولی بیاورد، می‌تواند با او هم بستر شود، نمی‌دانم این معلم تنها به این دانش آموز پیشنهاد داده بود یا نه، اما وقتی من موضوع را شنیدم، با بقیه همکلاسی‌ها جوی علیه معلم درست کردیم که برای سال بعد معلم نیامد، یعنی گفتند اخراج شد.”

به گفته مددکاران اجتماعی وجود این مسئله در فرهنگ عامه به معنی پذیرش چنین مسئله‌ای در همه سطوح جامعه نیست، اما تابو بودن صحبت کردن در خصوص این موضوع سبب شده این مسئله به شکل یک موضوع زیرپوستی در سطح کشور وجود داشته باشد.

به اعتقاد فعالان حوزه کودک، امنیت جنسی پسر بچه‌ها موضوع کم اهمیت تری از موضوع امنیت جنسی دختران تلقی می شود و والدین به اینکه پسرشان شب را مثلا در خانه دوستی سپری کند کمتر حساسیت نشان می دهند تا اینکه دخترشان بخواهد چنین کاری کند. در سالهای اخیر این نوع نگاه کمی تغییر کرده و حساسیت والدین در مورد امنیت پسران هم افزایش یافته است.

اسماعیل احمدی مقدم، فرمانده کل پلیس ایران در سال ۹۱ در گفت و گو با روزنامه قانون اعلام کرد که “در ۹۰۰ پرونده ثبت شده از تجاوز در سال ۱۳۹۰ حدود ۴۰ درصد آمار تجاوز مربوط به زنان و ۶۰ درصد آن مربوط به مردان بوده که بیشتر علیه افراد زیر ۱۵ سال صورت گرفته است.”

رضا در دوران دبستان و راهنمایی از مدرسه تا خانه سوار مینی‌بوس می‌شد، او که در حال حاضر ۳۵ ساله است، می‎گوید: “سوار مینی‌بوس می شدم، احساس می‌کردم، آقایی به شکل عجیبی به من چسبیده، یا در یک لحظه دست مردی را بین پاهایم می‌دیدم، می‌ترسیدم، جرات نمی‌کردم به خانواده چیزی بگویم، از ترس مدتی سوار مینی‌بوس نمی‌شدم و تا خانه پیاده می‌رفتم، هر روز هم پدر و مادرم به شدت مرا دعوا می‌کردند که برای چی اینقدر دیر به خانه می‌رسم، اما می‌ترسیدم که بگویم چه اتفاقی می افتد”.

منصوره مقاره عابد، رئیس انجمن ایرانی مطالعات زنان به تازگی در این مورد گفته است: “به کودکان اجازه داده نمی شود که بتوانند درباره اینکه مورد سوء استفاده قرار گرفته اند صحبت کنند و بزرگسالان نیز نمی توانند از احتمال خطر بروز خشونت جنسی در خانه حرف بزنند و حتی نمی دانند در صورت مشهود شدن اتفاق چگونه باید برخورد کنند.”

همچنین آرش اکمل، متخصص روان شناسی در کلیکنشریه جام و جان در آمریکا نوشته که بسیاری از بیماران او در آمریکا ایرانیانی هستند که در دوران کودکی توسط یکی از اعضای خانواده مورد آزار جنسی قرار گرفته اند و امکان صحبت کردن در مورد آن را نداشتند.

به گفته آقای اکمل، بسیاری به دلیل کمبود آموزش و آگاهی فکر می‌کنند اتفاقاتی که برای کودکان در دوران کودکی روی می‌دهد به سرعت فراموش می‌شود درحالیکه این طور نیست.

از سوی دیگر به اعتقاد برخی از مشاوران امور کودک، وقتی دختر بچه‌ای حاضر می‌شود در مورد آزار جنسی صحبت کند، به او به چشم یک قهرمان نگاه می‌شود، اما با توجه به فرهنگ مردسالاری حاکم بر ایران، اگر پسر بچه‌ای در این مورد صحبت کند، نگاه ترحم آمیز همراه با کنایه‌های مختلف را باید تحمل کند و تنها راه برای مقابله با این پدیده آموزش است.

سهیل که دوران کودکی و نوجوانی خود را در اطراف تهران زندگی کرده، می‌گوید: “نزدیک خانه ما کوره پز خانه و شیشه گری بود، آنجا کلی بچه کار می‌کرد، این اتفاق آنجا خیلی متدوال بود، کارگرهای بزرگ‌تر یا سر کارگرها عموما با این بچه‌ها بودند، مامان و بابای من اجازه نمی‌دادند با این بچه‌ها بازی کنم.”

امیر با یادآوری دوران دبیرستانش می‌گوید: “در دبیرستان ما پسرهای بزرگتر و هیکلی عموما پسر بچه‌های کوچکتر و خوش قیافه را اذیت می‌کردند، یا به زور می‌بردند در توالت و مجبورمان می‌کردند کارهایی بکنیم که جرات نمی‌کردیم به مدیر و ناظم بگوییم.”

(در این متن برای حفظ حریم خصوصی مصاحبه شدگان از اسامی مستعار استفاده شده است)

جنسیت فرزندتان را بپذیرید و نگرش غیر جنسی را به او منتقل کنید

۱٫از تعمیم دادن کلیشه های مربوط به جنسیت، اجتناب کنید: به فرزندتان اجازه دهید تا بداند دخترها علاوه بر اینکه زیبا هستند، باهوش و قوی هستند. همچنین پسرها علاوه بر این که قوی و باهوش اند، خوش تیپ هستند.
۲٫هرگز به دلیل جنسیت فرزندتان، انتخاب های او را درمورد اسباب بازی ها، فعالیت ها و یا تجربیات محدود نکنید.
۳٫با گفتن «تو یک پسر کوچک هستی» هویت جنسی فرزندتان را شکل دهید. همچنین هویت جنسی هم سالانش را با نامیدن آنان به عنوان « دختر» یا «پسر» تأیید کنید. برای مثال بگویید: سارا یک دختر کوچک است.
۴٫در سال های مهدکودک فرزندتان را تشویق کنید تا همان طور که با همسالان و هم کلاسی های هم جنس خودش بازی می کند، با همسالان و همی کلاسی های جنس مخالفش هم بازی کند.
۵٫حریم جنسی و خصوصی کودک را محترم بشمارید.
۶٫اجازه دهید پسرتان بداند که ایرادی ندارد اگر گریه کند. پسرها نباید مجبور شوند که هیجانات شان را پنهان و یا احساسات شان را سرکوب کنند.
۷٫به فرزندانتان بگویید که پسرها هم می توانند سرآشپز و یا خیاط های خوبی شوند و دختران نیز می توانند مأمور آتش نشانی و خلبانان خوبی باشند.ف
۸٫فرزندتان را با نقش ها و کارهایی که در کتاب ها و زندگی واقعی وجود دارد که هم زنان و هم مردان قادر به انجام آن هستند، آشنا کنید.
۹٫اگر امکان دارد، گاهی فرزندتان را با خود به سرکار ببرید.
۱۰٫پدران به دخترانشان با پرورش و ارایه توجه به ویژگی های زنانه، و مادران هم با این توجه نسبت به پسرها، در جهت رشد احساس آنان در مرود جنسیت شان کمک کنند. مثلاً: پدر درب را برای دخترش باز کند یا به لباس و ظاهرش توجه کند. مادر می تواند به قدرت ماهیچه ای، تغییرات صدا و ظاهرش توجه کند.

با تشکر از:
دکتر محمود حکیمی/ گروه روان شناسی بازی