رهایی از وابستگی چیست ؟

موضوع پست: رهایی از وابستگی چگونه ممکن است
...
...
...
...
همه ما در زندگی عادت‌هایی داریم که گاهی از حالت اعتدال خارج شده و گاه وبال گردن‌مان می‌شوند. هنگامی که عادت‌های ما به این صورت درمی‌آیند کم‌کم برایمان عادی شده و گاه حتی نمی‌توانیم تشخیص دهیم که تا چه اندازه به آنها عادت کرده‌ایم؛ طوری که رهایی از آنها بسیار سخت به‌نظر می‌رسد.

اما در این میان هستند افرادی که به مصرف بعضی مواد عادت می‌کنند، به‌گونه‌ای که از حالت عادی خارج شده و به‌ شکل اعتیاد درمی‌آید. اما به راستی اینگونه افراد چه خصوصیاتی دارند و چرا و چگونه به اعتیاد روی می‌آورند و انگیزه واقعی آنها چیست؟

سال‌هاست که این پرسش‌ها ذهن بسیاری از محققان را به‌خود مشغول ساخته است ولی به واقع چه پاسخی می‌توان برای آنها یافت و چگونه می‌توان از بروز این مشکل جلوگیری کرد.

بسیاری از محققان بر این باورند که ساختمان شخصیتی بعضی افراد برای پذیرش اعتیاد مساعدتر از دیگران است؛ درواقع افرادی که مستعد اعتیاد شناخته می‌شوند بیش از بقیه در معرض خطر وابستگی قرار دارند. البته شرایط عاطفی شخص برای سوق دادن او به اعتیاد شرط لازم است اما شرط کافی به حساب نمی‌آید.

برای گام نخست در کمک به افراد معتاد باید مشخص کرد که ماده مخدر مورد مصرف چگونه و به چه میزان بر شخصیت فرد تسلط پیدا کرده و تا چه میزان توانسته ارتباطات او را تحت‌الشعاع قرار داده یا آنها را مختل سازد.

دلایل گرایش به مواد‌مخدر

از سنین خطرناک برای گرایش به مصرف مواد‌مخدر، نوجوانی است. با وجود تمام تلاش‌های والدین برای جلوگیری از روی‌آوردن فرزندانشان به مصرف مواد‌مخدر، باز هم این گرایش‌ها به‌وجود می‌آیند. بنابراین آنها باید درباره بسیاری از نتایج تغییرات ذهنی و رفتاری ناشی از مصرف اینگونه مواد اطلاعات کافی داشته و واقع‌بین باشند.

معمولا افراد با چنین اهدافی به مصرف مواد‌مخدر گرایش پیدا می‌کنند: لذت بردن از معاشرت با دیگران و بالا بردن شأن اجتماعی خود، نمایش اینکه از هیچ‌چیز نمی‌ترسند و دلیلی ندارد از قانون خاصی پیروی کنند چون حالا دیگر بزرگ شده‌اند، احساس شور، هیجان و لذت بیشتر، آگاهی از تجربیات تازه‌ای که از دیگران راجع به آن شنیده‌اند، کاهش تنش و تسکین درد، بیان آزادانه خود و...

اما فراموش نشود هر نوع ماده مخدر بر اثر تکرار یا حتی تنها با یک بار مصرف باعث ایجاد اعتیاد می‌شود. البته مصرف بسیاری از انواع مواد‌مخدر اعتیاد فیزیکی نیز به‌وجود می‌آورد. درواقع هر یک از انواع مواد‌مخدر نوعی سم هستند که میزان و دفعات تکرار در مصرف آنها می‌تواند تاثیرات مضر و حتی مهلکی داشته باشد. تا زمانی که مصرف ماده مخدر ادامه دارد، وابستگی فیزیکی آشکار نمی‌شود، اما هنگامی که ماده مورد مصرف برای مدتی به بدن نرسد، علائم آن ظاهر می‌شود که می‌تواند گاهی بسیار شدید و خطرناک باشد.

وابستگی روانی به مواد از وابستگی فیزیکی خطرناک‌تر است. وابستگی روانی به معنای تمایل به مصرف ماده یا چیزی است که تاثیرات لذت‌بخش و رضایت‌بخشی داشته باشد. این نوع وابستگی کم و بیش در همه ما وجود دارد. مثلا ما معمولا به نوعی فعالیت مانند تماشای تلویزیون، خواندن کتاب، یا اشتغال به هرگونه کار دیگری عادت می‌کنیم و این را تنها هنگامی متوجه می‌شویم که به دلایلی مجبور به ترک آنها می‌شویم؛ در این هنگام است که جای خالی آنها آزارمان می‌دهد و متوجه می‌شویم که به آنها عادت کرده‌ایم. بدین‌ترتیب وابستگی را می‌توان به وابستگی روزانه و معمولی و وابستگی‌های بیمارگونه تقسیم کرد.

آگاهی، بهترین راه پیشگیری

متأسفانه بسیاری از نوجوانان، جوانان و افراد مستعد ابتلا به مواد‌مخدر، معمولا دلایل گرایش خود را کنجکاوی و ناآگاهی از عواقب سوء آن برمی‌شمارند. درواقع نوجوانان هنگام خرید مواد‌مخدر به‌هیچ‌عنوان اطلاع دقیقی از مشکلاتی که می‌تواند برایشان به‌وجود آورد ندارند زیرا فکر می‌کنند آنها فقط یکی، دو بار امتحان می‌کنند اما هیچ‌گاه معتاد نمی‌شوند؛ حال آنکه چنین تفکری بسیار غلط است و همین موضوع آنها را به مصرف هر چه بیشتر مواد سوق می‌دهد. بنابراین بهتر است والدین با ارائه اطلاعات مفید درباره مضرات مواد‌مخدر به نوجوانان، آنها را به‌خوبی آگاه سازند. ولی فراموش نشود وظایف والدین توضیح دادن است، نه قضاوت کردن. آنها می‌توانند در اطلاعات خود توصیه‌های لازم را درباره خطرات موجود ارائه دهند و با اشاره به نشانه‌های هشداردهنده، نکات لازم را هم پیشنهاد دهند. با توجه به اینکه نوجوانان در حال رشد به‌طور مستقیم از تجربیات شخصی خود و به‌طور غیرمستقیم از تجربیات دیگران چیزهایی می‌آموزند، ‌والدین نیز می‌توانند با در اختیار گذاشتن تجربیاتشان، سطح آگاهی فرزندانشان را بالا ببرند.طبیعی است که فرزند شما با خروج از دوره کودکی و ورود به نوجوانی به فکر تجربه کردن چیزهای جدید و خطرناکی مانند مواد‌مخدر بیفتد.

در بسیاری از موارد وقتی نوجوانی می‌پذیرد که برای نخستین بار مواد مصرف کند، یعنی نخستین باری است که‌گیر افتاده است. او برای مخفی کردن مصارف قبل، مجبور به دروغ گفتن می‌شود. بنابراین والدین باید با ارزیابی مجدد رفتارهای اخیر فرزند خود دریابند که آیا رفتاری غیرعادی یا مشکوک (مثلا تاخیر در آمدن به خانه یا بیرون رفتن‌های شبانه مکرر با دوستی که تجربه مصرف مواد‌مخدر را دارد) داشته است یا خیر؟ فراموش نکنید بهای حفظ فرزند از اعتیاد برابر است با محدود کردن آزادی‌های مهم و این نیز به معنای مراقبت همیشگی و مستمر است؛ البته به‌گونه‌ای دوستانه و غیرمستقیم، نه به‌صورتی که مقاومت نوجوان را بالاتر ببرد و او را بیشتر قانون‌گریز کرده و به سمت خطر مصرف مواد و آسیب‌های دیگر سوق دهد.